Di sjels kongsveg

Gå ut og forkynn evangeliet. Og om naudsynt, bruk ord. Slik kan me samanfatte møtet mellom Jesus og farisearane, og mellom Jesus og kvinna. Jesu forkynning lyser vel så mykje mellom linjene. Det er i det usagte at Logos gjer storverk i dag.

Farisearane og dei skriftlærde kjem med ei kvinne teken i ekteskapsbrot og legg fram si sak for Jesus som står på tempelplassen og underviser. Ho vert handsama som eit objekt, eit påskot for det saka eigentleg gjeld, nemleg å få noko å laste Jesus for. Dei er ikkje opptekne av verkeleg rettferd, men av å få avslørt Jesus som ein som står lova imot. Dei er klar for å diskutere, argumentere, og helst vil dei stille Jesus til veggs. Dei vil gjere han mållaus. Men med eit slag vert spelet vendt mot dei sjølv. Jesus teier. Han bøyger seg til jorda. Han skriv med fingeren. Kva skal ein sei til slikt? Her finn me Jesu forkynning utan ord. Det er han som gjer mostandarane tvilrådige, famlande, mållause. Kva er dette? Kvifor svarar han ikkje?

Jesus førebur sine tilhøyrarar. Han ventar. Så let han den eine setninga klinge. Ho breier seg som ringar i vatnet. Dei liksom flyt utover. Det vert stillare og stillare. «Så kan jo den av dere som er syndfri, kaste den første stenen.» (Joh. 8,7) Det er ikkje spørsmål om lova og ytre autoritetar lengre. Det er slaget om hjarta som står. Cor ad cor loquitur, seier Augustin. Hjarte talar til hjarte. Han vender spørsmåla frå farisearane og dei skriftlærde mot dei sjølv. Kva menneske står syndfritt ovanfor Gud? Kven er feilfri i Guds auge?

No handlar Gudsordet djupna. Det ligg ein atterklang av salme 19 i Jesu enkle utsegn:
Uten ord og uten tale, det er ingen lyd å høre.
De forkynner for hele jorden,
til jorderiks ende når deres ord. (Salme 19,4f)

Ja, Gudsordet når til jordas ende og like inn i menneskes hjarte. Det er stilla som rungar. Opprøret, diskusjonane, steinane dei vil kaste. Alt fell bokstaveleg talt til jorda der Gudsordet trenger seg fram. Til slutt er det berre eitt menneske att. Kvinna står der, og ventar sin rettmessige dom. Den rettferdige møter syndaren. Miskunn møter den miserable. Kva kan ho vente seg? Jau, ho får sin dom, sin rettmessige dom. Rettferd skje fyldest. Men ikkje på menneskes vis. «Mild og nådig er Herren, sein til vreide og rik på miskunn.» (Salme 103,8).

I Daniels bok i Det gamle testamentet kan me lese historia om Kong Belsasar som synda mot Herren i det han i eit festeleg lag drakk av gull- og sølvkar som han hadde teke frå tempelet i Jerusalem. Under denne vanhelginga kom ei hand til syne og skreiv på veggen: «Mene, mene, tekel, ufarsin.» talt, talt, veid, delt opp. (Daniel 5,25) Kongen vart vegen og funne for lett, hans dagar var talte, og riket vart dømd til splitting. Og han måtte bøte med livet same natt. I Gamle Testamentet skriv Fingeren på veggen, og syndaren er dømd. Men når Jesus skriv på jorda, då er det sjølv synda som får sin dom. Jesus skriv, og syndaren vert frikjent. Kvinna møter Sanningsordet og nåden, ho får ein dom som berre Gud kan gje. «Var det ingen som dømde deg?» «Nei, Herre, ingen». Og Jesus seier: «Så dømmer ikkje eg deg heller. Gå bort og synd ikkje meir!» (Joh 8,10f)

Kvinna vert frikjent, og får samstundes eit bod for livet som gjev retning og meining: Synd ikkje meir. Lev i sanning. Det er ei formaning som gjeld oss alle. Ei formaning som Henrik Ibsen drøftar intenst i eit av sine mest velkjente stykke. I Per Gynt-oppsettinga som går på Det norske teateret i desse dagar møter me Peer spela av Toralf Maurstad som sjølv er 90 år i år. Han ser tilbake på livet sitt, på alle hendingane, val og eventyr (eller skal me heller sei mareritt) som han har gjennomlevd. Han skal stå til rekneskap for sin livsførsel, men kvar er attesten? Knappestøyparen gjev han både ein og to sjansar, men Peer famlar etter hald i eige liv.

Til slutt endar han opp i ei forbrent øydemark, og der ute dukkar underlege stemmer opp. Plutseleg kjem nøsta og klagar til sin herre: Me er tankar, du skulle tenkt oss… Me høyrer susinga i lufta som seier: Me er songar, du skulle sunge oss. Doggdropane gret frå greinene og seier: Me er tårer som du aldri felte. Dei brotne stråa stotrar fortvilt:
Vi er Værker;
du skulde øvet os!
Tvivl, som kværker,
har krøblet og kløvet os.

Per Gynt møter sitt ulevde liv, potensialet som aldri vart levd ut, av frykt og angst, av grandiose draumar og av latskap, av utemd begjær, og i botn av seg sjølv: eit tomrom som trugar med å utslette han. Han har levd i løgn, og har ikkje takka ja til sanning i eige liv. Men det finst frelse for Peer Gynt. Slik det finst frelse for oss. Kristus inviterer oss til ein levande livsveg der me stadig på nytt legg av det gamle, gjev slipp på frykta, på motviljen, fattar nytt mot og let nåden og sanninga få falde seg ut gjennom det livet som Gud sjølv vil utrette i oss og gjennom oss.
«Tenk ikke på det som hendte før, akt ikke på det som engang var! Nå skaper jeg noe nytt. Det spirer allerede frem. Merker dere det ikke?» (Jes 43,19)

Ja, merkar me det ikkje? Grip me det ikkje? Tek me imot? Lyer me til Guds stemme i vårt indre? Let me Kristi finger skrive sitt bod i våre hjarte? Gjev me rom for Guds stille røyst i vårt dagelege liv? Herren legg veg i ørkenen, stiar i øydemarka. Ja, seier Kristus til kvar av oss: heller ikkje eg dømer deg. Eg riv ikkje ned. Eg bygger ein kongsveg i di sjel. Ein sanningsveg der du lever ut livet ditt, slik eg i opphavet forma det!

I dag er nådens tid. Tid til å gløyme det som ligg bak, og strekke oss mot det som ligg framanfor. Det er tid for å la oss fylle av Guds miskunn.